Het ontstaan van de wereld

1. Het begin

In de eerste 2,2 miljard jaar van haar bestaan is er op de aarde geen ijspegel of sneeuwvlok te bespeuren. Geen ijskappen over de polen. Overal hangt een broeierige warmte. En toch straalt de zon nog maar driekwart van haar huidige lichtsterkte uit. Een sterk broeikaseffect compenseert het slappe zonnetje.

Er is veel koolstofdioxide in de atmosfeer en er heerst een gemiddelde wereldtemperatuur van 65 tot 80°C. In die broeikas komen zo’n 3,1 miljard jaar geleden de eerste vormen tot leven: bacteriëen en algen.
In het eerte miljard jaar van haar bestaan, herbergt de aarde geen leven. Overal barsten onweders los. Uit de korst breken lelijke puisten uit: vulkanen. Uit die wonden ontsnappen hitte en gassen. In die tijd krijgen de eerste complexe moleculen vorm. De grote doorbraak komt er doordat de energie van de zonnestralen gebruikt wordt om uit eenvoudige moleculen, complexe moleculen samen te stellen. Dat heet nu fotosynthese en alle groene planten gebruiken het nog altijd. Als een nevenproduct van die reaktie maken ze zuurstof aan. Het decor is klaar voor de evolutie van het planten- en dierenrijk.

2. Het klimaat evolueert

Omstreeks 2,3 miljard jaar geleden daalt het CO2 gehalte in de atmosfeer. De eertse ijstijden gaan in. Waarom het CO2 gehalte daalde weten we niet. Misschien door de fotosynthese van de eerste bacteriëen of blauwe algen. Of zijn de oorzaken vulkanisch, of kosmisch. Het wordt dus kouder, maar even later,
tussen 3 miljard en 900 miljoen jaar geleden, verdwijnt het ijs weer. Het is lekker warm op aarde, maar toch schijnt de zon nog altijd zwakker dan vandaag en het broeikaseffect is minder groot. Van 900 tot 600 miljoen jaar geleden zijn er drie ijstijden.
In dat milieu onstaan de eerste dieren. Het complexe leven begint in zee met garnaalachtige schaaldieren. De oudste fosielen zijn 700 miljoen jaar oud. Maar die zijn al ontwikkeld, het leven is dus nog ouder.
Van 600 tot 100 miljoen jaar geleden (mjg) is het weer een zacht klimaat, onderbroken door 2 ijstijden. De continenten zijn afgedreven naar de polen. Het leven evolueert; er ontstaan koralen en ongewervelden, 500 miljoen jaar oud. Tussen 440 en 395 mjg komen de eerste vissen, 400 mjg breidt het plantenrijk zich uit naar het land. Van de dieren zijn het de ongewervelden die zich het eerst op het droge hijsen. Tijden het Carboon (345 – 280 mjg) krioelt het van de arachniden, duizendpoten, spinnen en schorpioenen. De kale planten van weleer zijn gegroeid tot weelderige wouden. De insekten veroveren de lucht. En er zijn ook de amfibiën, de eerste gewervelde landdieren. De eerste schaarse reptielen zien ook het daglicht. Ze vermenigvuldigen zich snel vanaf 300 mjg, doorheen het Perm (280 – 225 mjg), het Trias (225 – 195 mjg) en het Jura (193 – 136 mjg) tot in het Krijt (136 – 65 mjg). Tijdens die lange periode lijkt het alsof de aarde voor eeuwig aan de reptielen toebehoort. De sauriërs, dinosaurus, brontosaurus, tyranosaurus, domineren het land. Een paar reptielen leren zo’n 200 mjg vliegen. Vanaf zo’n 20 miljoen jaar later (180 mjg) ontwikkelen zich de eertse zoogdieren, maar ze betekenen weinig in de reptielenwereld. Sommige reptielsoorten zetten een stap terug: ze gaan weer naar zee.

wereld

3. Wereldramp

Heel die tijd, van het Paleozoïcum (570 – 225 mjg) tot en met het Mesozoïcum (225 – 65 mjg) is de aarde een groot laboratorium voor experimenten in de evolutie. De schubben van de vliegende reptielen veranderen geleidelijk aan in veren. De reptielen zijn de voorouders van de huidige vogels. Dan komt de laatste koudeopstoot van het Mesozoïcum 65 mjg. Die veegt de reptielen van de aardbodem. Over de oorzaak van die lange ijstijd op de grens tussen het Krijt en het Tertiair is men niet zeker. Een botsing met een planetoïde die de baan van de aarde kruist? In die wereldramp, die de grote reptielen uitroeid, overleven de vogels en de zoogdieren. Zij kunnen onder hun veren of pels beter de schaarse warmte bewaren.
Het wordt weer zachter en tot 50 mjg is de hele aarde ijsvrij. Vogels en zoogdieren gaan zich diversifiëren, een nieuw experiment begint. De meeste zoogdieren die we nu kennen ontstaan zo’n 40 mjg. Omstreeks 36 mjg verschijnen de eerste aapachtigen, vanaf 5 – 15 mjg de eerste mensachtigen. Hun nazaten zullen de aarde erven, maar het wordt ze niet gemakkelijk gemaakt.
Zij zullen al hun handigheid en hersenen nodig hebben om te overleven in een wereld die afkoelt.
30 mjg ontstaat de ijskap op de zuidpool. Omstreeks 3 mjg begint de ijsvorming op de gemiddelde breedten van het noordelijk halfrond. In de jongste 3 miljoen jaar volgen ijstijden en interglacialen elkaar op. Als we de laatste 125.000 jaar gedetailleerd analyseren, zien we dat belangrijke klimaatsveranderingen tijdens die cyclus van ijstijden gepaard gaan met even belangrijke veranderingen van het gemiddelde zeepeil en veranderingen in de samenstelling van de atmosfeer. Zo gaan opwarmingen altijd gepaard met meer CO2 en een hoger zeepeil.
Intussen maken de mensachtigen vorderingen. 2 mjg bereidt de homo habilis de opmars voor van de homo erectus (1,5 miljoen tot 300.000 jaar geleden), die stokken gebruikt als werktuigen en wapens, van de homo presapiens (-100.000 jaar) en de homo sapiens (-60.000 tot -40.000 jaar).
Om te belanden bij de soort die zich, niet gehinderd door bescheidenheid, uitriep tot homo sapiens sapiens, de dubbelwijze mens.
Dit is tot nu toe de laatste stap in de evolutie en de dominantie van deze soort ten opzichte van alle voorgaanden, belet iedere eventuele verdere ontwikkeling. De mogelijkheid tot zelfreflexie en kennis heeft de mens doen besluiten de finale stap te zijn in de evolutie: het eindpunt. Een instelling die heeft geleid tot een menselijk monopolie op deze planeet. Alle mensbedreigende diersoorten zijn uitgeroeid of tot een verwaarloosbaar aantal herleid. De Ubermensch heeft de planeet voor zich alleen en melkt ze uit. Pas als de eerste tekenen van gevaar voor zelfbehoud ontstaan, gaat de mens anders nadenken over zijn rol in het geheel.
Maar dan is het al te laat om de mechanismen die de mens in gang heeft gezet (zoals de wereldeconomie) stil te leggen.
We kunnen niet meer achteruit, alleen vooruit. Het einde tegemoet. Het enige rustgevende gegeven is het feit dat niemand weet wanneer het allemaal stopt. En voor veel mensen is de idee “t zal wel niet gebeuren voor ik dood ben” voldoende om verder te leven alsof er niets aan de hand is. Moeders blijven grote gezinnen kweken, de economie blijft groeien, de industrie blijft vervuilen en de natuur, samen met alle andere bewoners van deze planeeet, moet nog steeds wijken voor de almachtige homo
sapiens sapiens.

Eén gedachte op “Het ontstaan van de wereld

  1. Monique

    Hartelijk dank voor dit interessante stukje geschiedenis over het ontstaan van de aarde. Ik heb het met heel veel interesse gelezen.
    Ik vraag me alleen af, hoe denken gelovige mensen hierover? Ik heb op een christelijke school gegaan en er werd je geleerd dat Adam en Eva de eerste mensen op aarde waren. Vervelend kind die ik was, ik wilde alsmaar meer weten, hoe waren er vissen gekomen en alle andere dieren op de wereld…nam Noach bijv. ook hagedissen en garnalen mee op/in zijn ark? Dit tot grote ergenis van mijn docent Godsdienst. Ik moest niet ´´denken´´ ik moest ´´geloven´´, het heet niet voor niets GELOOF. Ik wilde en kon me daar niet bij neerleggen…
    Ik kon me ook niet voorstellen dat Eva uit een rib van Adam was gemaakt, dus werd ik regelmatig de klas uitgestuurd. Nu, jaren later ben ik blij dat ik via het internet wijzer kan worden gemaakt en op prangende vragen antwoordt kan krijgen. Nogmaals dank!
    Met vriendelijke groet,
    Monique

Reacties zijn gesloten.